عصمت آدم در قرآن

قرآن کریم، آدم را در گستره انبیاء الهی بررسیده است:«ان الله اصطفی آدم و نوحا و آل ابراهیم و آْل عمران علی العالمین«(1)«حقیقتا  خداوند  آدم و نوح  و خاندان ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان برگزیده است» بدین رو، همان طوری که دیگر پیامبران دارای عصمت اند، اولین خلیفه خداوندی نیز در قران دارای پاکی است. برخی بر این باورند که آدم عصمت نداشته است. و اگر می‌داشت مرتکب گناه نمی‌شد و برای اثبات سخن خود ادله زیر را ارائه کرده است:

1. بدلالت آیه «و عصی آدم ربه فغوی»(2) حضرت آدم گناه کار است.

2. حضرت آدم به حکم این آیه توبه کرده است. «فتلقی آدم من ربه کلمات فتاب علیه...»(3) و شخص توبه کننده گناه کار است.

3. با این که حضرت آدم از درخت ممنوعه نهی شده بود: «و لا تقربا هذه الشجرة فتکونا من الظالمین»(4) (از آن استفاده کرده است. پس او در زمره ستکاران است. و معصیت کرده است.

4. معصیت کاران ظالم اند«فتکونا من الظالمین»(5)

5. لعت و نفرین خداوند بر ظالمان است:«الا لعنة الله علی الظالمین»(6)

6. به منظور ههمین گناه بود که حضرت آدم از بهشت خارج شد.«قال اهبطوا...»(7)

پینویشت‌ها:

1. آل عمران/33.

2. طه/121.

3. نساء/14.

4. بقره/37.

5.  اعراف/19.

6. پیشین.

7. اعراف23.

 فخر رازی ادلّه بالا را با یک جمله
کوتاه جواب داده است: «أنّ ذلک کان قبل النبوّة، فلا یکون وارداً علینا»[1] «همة
اشکالات، و رخ داد‌های حضرت آدم، پیش از مقام نبوّت بوده است، از این رو، مشکلّی
متوجّه ما نمی‌شود» از کلام فخر رازی، استفاده می‌شود که ایشان، عصّمت را در انبیاء پیش از
مقام نبوّت، شرط نمی‌داند. بلکه ایشان، پاکی را پس از مقام رسالت، شرط می‌داند. فخر
رازی، از طرف کسانی که عصّمت را  در انبیاء
پیش از نبوّت هم شرط می‌دانند، چنین جواب داده است:

ج1:
بلی، عصمت مخالف أمر است، یعنی کسی که عصمت دارد خلاف دستور خداوندی کمر نمی‌
بندد. منتهی، امر دو قسم است، گاهی واجب و گاهی مستحب، و أمری را که حضرت آدم
مخالفت کرده است، مستحب بوده است. و چنین امری منافاتی با عصمت ندارد. و اطلاق
معصیت به آن، از باب مجاز است،

ج2:
توبه آن حضرت از گناهان صغیره است، و اگر از آن برنگردد و توبه نکند، ‌در مرور
زمان تبدیل به کبیره می‌شود. و پیامبران، همواره این جمله را تکرار می‌کردند: «اللهم اجعلنا من التّوابین» «پروردگارا! ما را جزوی
کسانی قرار بده که همواره توبه می‌کنند»

ج3:‌
ارتکاب منهی‌عنه، نیز دو جور است، برخی مستحقّ ذم است و دیگری نیست. و ارتکاب آدم
از قسم دوم بوده است. به عبارت دیگر همان ترک اولی است، و در ترک اولی عقابی در
کار نیست.   

ج4:
این که خداوند او را ظالم خطاب کرده است، از نظر حقّ تعالی صاحب گناهان کبیره و
صغیره ظالم و ستمگر است. زیرا که حقیقت ظلم »وضع الشئ فی غیر موضعه» «قرار دادن، چیزی در غیر
جایگاه [اصلیش] می‌باشد»؛ حضرت آدم نیز از جایگاه اصلیش تجاوز کرد.

ج5:
گناه حضرت آدم، حمل بر صغیره یا ترک اولی می‌شود.

ج6:
در جواب ششم، می‌گوید: اخراج آدم از بهشت و فرود آمدن او در زمین، بخاطر استفاده
از درخت ممنوعه و فریب شیطان نبوده است، از این رو، اخراج سبب، عقاب و سبک شماری
آدم  به حساب نمی‌آید. زیرا که خداوند آدمی
را برای خلافت در روی زمین آفریده است، چگونه آمدن در روی زمین، سبکی و عقاب به
شمار آید. اگر عذابی و ذمی در کار است، باید خداوند آدم را به حکم آیه: «وَ مَنْ
یَعْصِ اللّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَتَعَدَّ حُدُودَهُ یُدْخِلْهُ نارًا خالِدًا فیها
وَ لَهُ عَذابٌ مُهینٌ»[2] به جهنّم
بفرستد. نه در زمین، ایشان در پایان گفته است: هرچند که امت همین را اجماع کرد
است.[3] (یعنی سبب خروج از بهشت و فرورد آمدن او بر زمین، گرفتار در سوسه شیطان و خوردن او
از درخت ممنوعه است)

عصمت پیامبران در قرآن کریم

ملاک خلافت

پیونشت‌ها

1. سفر پیدایش1: 29 و 30 .

2. بقره/33-31.

3. مصباح یزدی ، معارف قرآن، ج1، ص365.